De ambachtsmensen van Hebron
De winkel van Bader al-Tamimi flankeert de entree van de oude stad van Hebron (al-Khalil). Bader lijkt er wel te wonen – een warme gedistingeerde verwelkomende aanwezigheid t voor toeristen, daar verblijvende mensenrechtenactivisten en andere ambachtslieden. Hij biedt een zitplaats en een kop koffie of thee voor allen die langskomen.
Bader is geboren in Hebron en heeft zijn hele leven in en rond de oude stad gewoon. Hij is goed bekend in het gebied en fungeert als belangrijke schakel tussen de lokale handelaren en de bewoners van de oude stad. Hij heeft veel zien veranderen, vooral toen de oude stad in 1997 deel van het H2, gebied werd, en volledig onder Israëlische controle kwam. Sinds die tijd zijn er vijf illegale nederzettingen in het hart van de stad gesticht. Één ervan, Beit Romano, staat recht tegenover Bader’s winkel en zit in het gebouw waar hij en zijn broer vroeger naar school gingen. Nu wordt het gebouw bezet door ideologische kolonisten. Hun dreigende aanwezigheid heeft de sfeer veranderd, Bader beweegt zich niet meer met hetzelfde gemak en comfort door de stad.
Bader is een artiest en ondersteunt een organisatie die andere artiesten in de oude stad hun werk laat verkopen. Een van hen, een pottenbakker genaamd Zachariah al-Qudsi spreekt op een zondagmiddag met ons in Baders winkel. In eerste instantie wat Zachariah opgeleid als kunstschilder, maar langzaamaan ging hij zich meer verdiepen in kalligrafie, glaswerk en ten slotte klei. De basis van de Islamitische filosofie over kunst is het creëren van prachtige dingen die niet alleen mooi, maar ook bruikbaar zijn. Dit is waarom hij en zijn broers zich zijn gaan toeleggen op het potten bakken. Ze hebben een fabriekje net buiten de oude stad waar doorgaans een vijftal medewerkers aan de slag zijn.
“Iedereen kan een ambachtsman zijn, maar dat maakt je nog geen artiest” Brengt Zachariah stellig in. Dit onderstreept het belang en de betekenis van kunst in de Islam – het ambacht wordt pas dan kunst wanneer het onderdeel uitmaakt van de gemeenschap en dus meer is dan een individuele onderneming.
De oude stad van Hebron is altijd een stad geweest van ambachtsmensen en artiesten, maar de gevolgen van de Israëlische bezetting hebben het aantal hier aanwezige ambachtslieden en andere handelaren drastisch verminderd. De enige productie die nog plaatsvindt is van een glasfabriek en een zandkunstenaar, maar er is nog een groot aantal winkels dat traditionele Palestijnse specialiteiten verkoopt – uniek handwerk gemaakt door de vrouwen uit het gebied ten zuiden van Hebron; delicate kleding, zeep, parfums, potten van siennaklei, en veelkleurig keramiek.
Bader licht toe dat deze families generaties lang de kost verdienden door hun land te bewerken, maar dat de aanwezigheid van het Israëlische leger dit onmogelijk heeft gemaakt. Om de lasten wat te verlichten biedt Bader’s organisatie hen training in handwerkvaardigheden en verkoopt hun producten in zijn winkel.
Bader en Zachariah hebben zich nu tot doel gesteld om lokale artiesten en winkeleigenaren te ondersteunen om in de oude stad van Hebron te blijven en zich daardoor te verzetten tegen de contstante druk en dreigementen vanuit de Israëlische regering om hun pand te verlaten en zich te vestigen in een vrijer deel van de stad. “Het is niet makkelijk om hier een winkel te hebben,” vertelt Zachariah. “Er is geen enkele garantie dat je werk en energie beloond zal worden. Het is erg spannend om een fabriek te hebben in de oude stad, want iedere maand loop ik het risico dat ik net de huur heb betaald en dat mijn pand dan door kolonisten wordt overgenomen, of dat de soldaten met wegsturen. Er is geen enkele vorm van bescherming van je werk.”
Ook de bewoners signaleren dat de situatie gestaag verslechtert – de kolonisten en het leger worden aggressiever, er komen steeds meer checkpoints en het Israëlische leger valt steeds vaker huizen en winkels binnen. Ondanks al deze omstandigheden blijft de oude stad was zij altijd was, een kunststukje met eeuwenoude architectuur. In 2017 heeft de oude stad de werelderfgoedstatus van UNESCO verkregen, ondanks bitter verzet van Israël tegen die toekenning. Naast de verklaring dat deze eeuwenoude Palestijnse stad met artiesten en ambachtslieden significante universele waarde heeft, geeft de culturele commissie van de VN ook aan dat de stad in groot gevaar verkeert voor vandalisme en destructie door de daar aanwezige kolonisten. Bij een UNESCO toekenning hoort ook een substantiele financiele donatie. Deze is hard nodig voor het in stand houden en restaureren van gebouwen en winkels, maar uitkering daavan werd geblokkeerd door de Israëlische regering.
Bader blijft onverzettelijk, bezoekers en de internationale gemeenschap moeten in de stad meer zien dan het lijden van de Palestijnse bevolking, ze laten ook zien dat het een vitale, solidaire en sterke bevolking is. De artiesten en ambachtslieden blijven dit verhaal vertellen – een hoopvol verhaal dat ondanks de huidige onderdrukking, uiteindelijk schoonheid van waarheid zal zegevieren.