Zwart, wit en bruin in Europa

Door: Rûnbîr Sêrkepkanî

Ik was in gesprek met een goede vriend van mij uit Kameroen. Hij vergelijk de kleuren van onze armen met elkaar en stelde dat ik wit was. “Kijk hoe wit jouw arm is, en hoe zwart de mijne” zei hij met een grote glimlach. Dat was de eerste keer in mijn leven dat iemand me wit genoemd had.

Er zijn mensen in de bergen van Zagros en Mesopotamië, waar ik vandaan kom, die blond haar een lichtere huid of rood haar hebben, maar ik ben daar niet een van. Mijn opa had blond haar met zwarte ogen. Zijn genen lijken niet terug te komen in onze huidskleur. We hebben de vorm van zijn neus geërfd, zijn koppigheid en andere eigenschappen, maar onze huidskleur varieërt van licht tot donkerbruin.

Toen ik in 2004 in Zweden arriveerde leerde ik dat zwart en wit weinig met exacte huidskleur te maken heeft. Plotseling was ik niet meer de jonge twintiger vol van avontuurlijke dromen en revolutionaire ideeën. Plotseling was ik een zwartkop of “blatte”. Er zijn een aantal theoriën over de betekenis van de dat laatste woord. Het kan afstammen van het Roemeense ‘blawto’ of blato wat zoveel betekent als blauwe man, of zwarte man. Ook is er een connectie met het werkwoord “plattra” wat betekent dat iemand onzin uitkraamt of onverstaanbaar is. Dit is weer vergelijkbaar met het Griekse ‘barbar’ waar ons woord barbaars uit voortkomt.

Samen met alle anderen met zwart haar, een bruine of zwarte huidskleur afkomstig uit Zuid-Amerika, Afrika, het midden-oosten, Zuid-Azië of Zuid-Europa, stond ik in Zweden bekend als blatte. Voordat mensen naar mijn naam vroegen, vroegen ze me waar ik vandaan kwam.

“Hoe lang ben je al in Zweden?”

“Ga je weer terug naar je eigen land?”

“Hoe lang denk je in Zweden te blijven?”

“Is er oorlog in jouw land? Ben je daarom hier?”

Als ik wel mijn naam kon zeggen deden ze geen enkele moeite om deze correct uit te spreken, maar gaven tegelijkertijd wel instructies hoe dat bij die van hen de te doen. “Ik heet Elizabeth met een Z en th” of “Nee niet Biurn, het is Björn, met Ö-Ö-Ö.” De conversatie daarna ging niet over mijn gedachten over de mensheid, mijn dromen of waarvan ik geniet in het leven, maar kreeg ik complimenten over mijn goede Zweeds. Om daarna meegegeven te krijgen dat Zweden niet mijn land was, dat thuis ergens anders was voor mij en dat van mij verwacht werd dat ik daar in de toekomst naar terug zou keren.

Mijn twee beste vrienden kwamen uit Bujumbura en Sarajevo. Wij bevonden ons in het niet-witte gedeelte van de samenleving. Ondanks al onze verschillen zaten we in hetzelfde schuitje dat voer op een zee van systematisch rascisme en hadden we elkaar nodig om ons mens te blijven voelen. De witte samenleving liet ons niet toe op hun feestjes, groette ons niet op straat en had geen enkele intentie om ons welkom te heten of geliefd te laten voelen. Dus dan deden we dat zelf maar. We zaten bij het meer en rookten waterpijp. We barbequeden op de daarvoor aangewezen plaatsen in het bos en wisselden grappen uit uit de landen waar we vandaan kwamen.