Vrijheid is niet iets van het Westen of het Oosten, het is universeel
We moedigen mensen aan om over deze verhalen na te denken en om creatieve wegen te vinden om onrecht te bestrijden op Lesbos en in de hele wereld.
Dit is een leus van lang geleden en ver weg. Het is een leus van vrouwen in Iran en de Iraanse Revolutie van 1979. 8 maart 1979 zou Iran voor het eerst Internationale Vrouwendag vieren; een dag die tot dan toe verboden was door de monarchie van de Sjah. Vrouwengroepen bereidden zich voor op deze bijeenkomst. Maar twee dagen van tevoren, op 6 maart, werd in de nationale kranten afgekondigd dat alle gemengde scholen werden geslotenen op 7 maart verplichtte Khomeini alle vrouwen om in openbare gebouwen een sluier te dragen. Vrouwen gingen massaal de straat op om te protesteren tegen de schending van hun rechten. De regering beweerde dat deze bijeenkomst imperialistisch en anti-islamitisch waren, en de manifestaties werden met geweld aangevallen door tegendemonstranten. De leuzen van het vrouwenprotest waren destijds: 'We zijn geen revolutie begonnen om achteruit te gaan' en 'Vrijheid is niet iets van het Westen of van het Oosten, vrijheid is universeel'. Veel mensen zien de huidige opstand in Iran als een soort voortzetting van die worsteling die nooit gerechtigheid heeft opgeleverd en waarschijnlijk hebben ze gelijk.
Op 16 september 2022 werd de 22-jarige Mahsa Zhina Amini was doodgeslagen door de zedenpolitie. Zhina was Iraans-Koerdisch. De afgelopen maand zijn er in heel Iran enorme protesten uitgebroken tegen het regime en de wetten die de Islamitische Republiek oplegt. In het hele land zijn miljoenen mensen, meest vrouwen maar ook mannen, de straat opgegaan. Daarnaast hebben de werknemers in de olie-industrie enkele dagen geleden besloten het werk neer te leggen, waardoor de grootste oliemaatschappijen in het land zijn lamgelegd. Het regime gaat er hard op in met ontslagen en arrestaties als ze niet ophouden met staken. Al deze sociale groepen zijn in opstand gekomen met slechts één einddoel dat hen samenbrengt: de regering omverwerpen. De leus 'Vrouwen, leven, vrijheid' - die een geschiedenis van ruim 20 jaar heeft in de Koerdische beweging - weerklinkt door de straten.
Ondanks dit eensgezinde doel van de opstand in Iran - het omverwerpen van het onderdrukkende regime - zijn de westerse media uitsluitend gericht op de hijab en de vrouwenrechten die worden geschonden, en ze impliceren daarbij dat deze rechten in westerse landen gewaarborgde zijn. Het is telkens hetzelfde liedje. Sinds het begin van deze eeuw zijn, met de gestage groei van islamofobie in veel westerse landen, vrouwenrechten en de rechten van de LGBTQ+ in het westen een argument geworden in de zogenaamde 'oorlog van beschavingen', met de geïmpliceerde beschuldiging dat moslims in wezen onderontwikkeld en barbaars zijn omdat ze de 'vrijheden' die de westerse democratieën bieden niet omarmen. Precies dezelfde benadering van het Midden-Oosten werd gebruikt als rechtvaardiging voor de inval van de VS in Afghanistan na de terroristische aanslagen van 11 september 2001.
In 2002 schreef Lila Abu-Lughod het beroemde en (nog steeds) zeer actuele artikel 'Moeten moslim vrouwen werkelijk gered worden?'[1], of - zouden wij willen toevoegen 'van ons gered worden?'. Gelukkig verwachten de mensen die in Iran protesteren niet om gered te worden door feministen of door de imperialisten van het Westen. Integendeel, ze proberen hun eigen weg te banen en we hopen dat ze erin slagen.
Westerse verhandelingen beperken de analyse van de situatie in Iran tot een oppervlakkige discussie tegen het gedwongen dragen van de hijab. Een diepere analyse van de redenen voor de opstand zou gevaarlijk en besmettelijk kunnen blijken en van toepassing kunnen zijn op elk opstandig betoog en gebruik, inclusief die in het Westen. Het is gemakkelijk voor regeringen in de VS en de EU om oppervlakkige solidariteit te vertonen door een lokje haar af te knippen of te verkondigen, zoals de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, dat 'Degenen die vrouwen en meisje slaan in de straten, die kidnappen, die mensen die niets anders willen dan gewoon in vrijheid leven willekeurig gevangen zetten en ter dood veroordelen, aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan'. Dezelfde verklaringen zouden echter ook kunnen slaan op de Griekse en andere Europese autoriteiten die mensen aan de grenzen slaan, kidnappen, gevangen zetten en vermoorden. Maar zulke uitspraken zijn niet gedaan en zullen ook niet gedaan worden.
Als we het geweld en de onderdrukking rondom ons hier in Griekenland nader bekijken, zullen we inzien dat mensen die nu in Teheran die straat opgaan, dezelfde zijn als degenen die op een bootje op de Egeïsche Zee ronddobberen; hun leven loopt hetzelfde gevaar en ze hebben te maken met dezelfde beroving van vrijheiden. Zowel in Iran als hier.
[1] Abu-Lughod, L. (2002) Do Muslim Women Really Need Saving? Anthropological Reflections on Cultural Relativism and Its Others. (Moeten moslimvrouwen werkelijk gered worden? Antropologische reflecties over cultureel relativisme en de anderen.) American Anthropologist, 104(3), 783-790. http://www.jstor.org/stable/3567256
