Op het onderste dek - rassensegregatie in Mytilene
Vreedzaam protest ter ondersteuning van de 35 van Moria, een massa-arrestatie in 2017 van Afrikaanse migranten die protesteerden tegen de levensomstandigdheden in Moria.
De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, aangenomen in 1948, stelt dat iedereen “recht heeft op alle rechten en vrijheden die in deze Verklaring zijn vastgelegd, zonder enig onderscheid van welke aard dan ook”. Tegelijkertijd stelt de VN: “De Verenigde Staten en Zuid Afrika hebben in het verleden systemen van rassensegregatie gebruikt. Hoewel dit beleid nu achter ons ligt, zijn er nog steeds geïsoleerde gevallen van racisme in verschillende delen van de wereld.”
Als we onze ogen een beetje openen, als we aandacht besteden aan het heden, realiseren we ons al snel dat dergelijke uitspraken niet overeenkomen met de realiteit van veel mensen. Als we onze aandacht richten op Lesbos vinden we, zonder veel moeite, expliciete voorbeelden van systemisch racistisch gedrag, institutioneel racisme en rassensegregatie. Lesbos is het op twee na grootste eiland van Griekenland en ligt op slechts 14 km afstand van Turkije; sinds 2015 bevindt het zich in het hart van de Europese migratiecrisis. Op dit moment houdt Griekenland 21.000 asielzoekers op dit eiland vast, de meesten in het kamp Moria, een plaats die in eerste instantie bedoeld was voor 3500 mensen.
De voorbeelden hieronder laten zien hoe racisme door de infrastructuur van Mytilene loopt, door middel van informele regels die bedoeld zijn om de volledige deelname van migranten aan het openbare leven te blokkeren. Deze regels vormen een ongeschreven code waarmee burgerschapsrechten, toegang tot de openbare ruimte en basisbehoeften alleen aan Europeanen worden gegeven. Vaak voeren ze de eisen van de racistische rechtervleugel van het eiland uit, en worden deze afgedwongen door burgerwachten. Het onuitgesproken karakter van deze regels betekent dat ze, ondanks dat ze er zijn, van officiële zijde ontkend kunnen worden.
***
Belastingkantoor
Naast de asielprocedure zijn ook alle andere aspecten van het dagelijks leven anders als je migrant bent. De beruchte Griekse bureaucratie, die voor Grieken en Europeanen al moeilijk te navigeren is, is als migrant vrijwel onmogelijk om doorheen te komen. Alles is in het Grieks geschreven en in bijna alle publieke sectoren wordt alleen Grieks gesproken. Met name op het eiland Lesbos past de Griekse staat andere regels toe dan in de rest van Griekenland. Zo kan iemand zonder een persoonlijk belastingnummer (AFM) geen huis huren, geen baan krijgen en geen bankrekening openen. Op Lesbos begon het belastingkantoor te vragen naar adressen van mensen om hen te voorzien van een AFM. Maar kamp Moria, waar de meeste migranten wonen, wordt niet geaccepteerd als adres. Deze regel geldt niet voor de rest van Griekenland. Dus zelfs als mensen financieel in staat zijn om buiten het kamp een huis te huren, is het nog onmogelijk om dit te doen omdat ze geen AFM kunnen krijgen. De afgelopen dagen zijn mensen die naar Athene zijn overgeplaatst en geaccepteerd waren voor het huisvestigingsprogramma Helios van de Internationale Organisatie voor Migranten, teruggekeerd naar Lesbos omdat ze geen AFM hebben.
Huisvesting
Als migranten erin slagen de bureaucratie van het belastingsysteem te doorkruisen, worden ze geconfronteerd met een ander obstakel bij het vinden van huisvesting. In de particuliere huursector is een informele ‘geen migranten’-houding normaal. Veel verhuurders zeggen expliciet dat ze niet zullen verhuren aan iemand die van plan is om ook migranten te huisvesten. Sommige mensen hebben te maken gehad met plotselinge uitzettingen, wanneer verhuurders er achter kwamen dat hun huurders migranten opvingen. In 2018 is een georganiseerde burgerpatrouille in Gera op Lesbos van deur tot deur gaan controleren of er migranten waren overgeplaatst naar lokale woningen. Dat jaar sleepten particulieren en lokale bedrijven het vluchtelingenkamp Pikpa voor de rechter in een poging om het kamp te sluiten, omdat de aanwezigheid van migranten op de lokale stranden financieel schade opleverde. In februari en maart 2020 vielen patrouilles in het dorp Moria, dicht bij het kamp, huizen van solidariteitsactivisten aan en sloegen passerende migranten in elkaar.
Toegang tot geld
Negen dagen na het opleggen van Covid-19 beperkingen op Lesbos, kondigde de regering van de Nieuwe Democratie-partij de opschorting aan van het bijstandsprogramma voor mensen in het kamp Moria, waarin ze per maand € 90 contant uitbetaald kregen. De regering implementeerde deze maatregel om te voorkomen dat migranten naar Mytilene zouden reizen daar de geldautomaten te gebruiken. In de afgelopen maanden was de toegang tot de geldautomaten voor de rechtervleugel op het eiland symbolisch geworden voor een verloren gegane manier van leven. Gemeenteraadsleden en de regionale gouverneur klaagden dat de plaatselijke bevolking geen toegang had tot contant geld ‘vanwege de rijen van migranten’, terwijl getuigen melden dat burgerwachtgroepen bij de geldautomaten een wachtrijsysteem opzetten uitgaand van ‘eigen volk eerst’. De regering kondigde aan dat er één enkele geldautomaat in het kamp zelf geïnstalleerd zou worden voor de meer dan 20.000 mensen die daar worden vastgehouden.
Haven
Een van de belangrijkste problemen waar asielzoekers mee te maken hebben, is de mobiliteit naar het vasteland, meestal Athene. Na lange tijd, maanden of zelfs jaren, te hebben gewacht op de bevestiging van hun transfer door het Europees Ondersteuningsbureau voor Asielzaken, moeten de geaccepteerde personen naar de haven om daar een veerboot te nemen. Eenmaal in de haven vindt een gewelddadige, oneerlijke en willekeurige selectie plaats onder leiding van de politieagenten van de Mytileense Havendienst. Ze dwingen migranten om in een aparte rij te wachten, schreeuwen tegen hen, beledigen hen en behandelen hen als vee. Bij veel gelegenheden neemt de politie haar toevlucht tot geweld om de menigte onder controle te houden en te verspreiden. Op sociale media worden beelden verspreid van mensen met hoofdwonden veroorzaakt door wapenstokken. Na dit gevecht gaat de discriminatie nog steeds door. Ten eerste loopt de toegang tot de veerboot via een andere trap dan die door Griekse of andere internationale passagiers wordt gebruikt. Eenmaal op de veerboot worden degenen die aan boord zijn gekomen, gescheiden van de andere passagiers. Het zevende dek is gereserveerd voor migranten, terwijl de andere dekken zijn bestemd voor lokale en internationale passagiers.
Begin maart 2020 werd in de haven van Mytilene een informeel detentiekamp opgericht voor migranten die op het eiland aankwamen nadat Griekenland het recht om asiel aan te vragen tijdelijk had opgeschort. Ze werden opgesloten in het gebied vóór de vertrekhal, zonder toegang tot goede beschutting en elektriciteit, bewaakt door agenten met de steun van extreemrechtse burgerwachtgroepen. Deze burgerwachten zagen een groep Europeanen, die via het hek met de migranten probeerden te praten, en ze belden de politie die de groep zonder reden vasthield vanwege een poging om te communiceren met de opgesloten migranten.
Supermarkt
Om aan eten te komen, moeten de mensen in het kamp Moria in lange en wanhopige rijen staan, vaak onder extreme weersomstandigheden. Maar omdat er, zoals gezegd, meer dan 20.000 mensen wonen in een kamp dat gebouwd is voor 3500, is het voedsel grotendeels ontoereikend. Om te overleven moeten de meesten naar de supermarkt. Witte mensen hoeven zich niet te identificeren, geen handen te wassen of een masker mee te nemen. Migranten wel. Nu is kamp Moria in lock-down; terwijl de rest van de eilandbevolking zich vrij kan bewegen, hebben de migranten die in het kamp worden vastgehouden toestemming van de politie nodig om het te verlaten. Ze hebben geen toegang tot de supermarkt als ze geen papier hebben waarop deze toestemming is aangegeven, als er geen masker meenemen en als ze zich niet eerst desinfecteren. De wachtrij is natuurlijk uitsluitend voor hen, want de winkels laten hen maar mondjesmaat binnen.
Openbare recreatieruimten
Openbare ruimten zijn ook vaak gescheiden. Met de komst van de zomerhitte en het einde van de quarantaine trekken de mensen naar de stranden, maar dat is voor sommigen makkelijker dan voor anderen. Het gebeurt vaak dat lokale bewoners, en zelfs de politie, mensen die zij ongeschikt achten voor deze ruimten er uitschoppen. Zo vertelde Mohammadi T, een Afghaanse tolk die voor een NGO werkt: “We waren met mijn kinderen op het strand. Plotseling kwam de politie en gooide ons eruit. Ik vroeg hun wat we verkeerd hadden gedaan en ze antwoorden: ‘Niets, dit is ons strand, het is niet van jou.’”
De toegang tot de openbare stranden is in Mytilene al jaren gescheiden. In juni 2018 werd op de toegang van het door de gemeente beheerde strand Tsamakia een bordje gehangen met ‘Toegang voor burgers van niet-Schengenlanden is alleen toegestaan met een paspoort’. En in 2019 richtte een groep extreemrechtse inwoners, waarvan sommige deel uitmaakten van de Beweging van de Vrije Burger Partij, een gigantisch kruisbeeld op dat uitkijkt over het strand van Apelli. Veel migranten gebruikten het strand, en het incident leidde tot de annulering van de vieringen van Nowrooz (Perzisch Nieuwjaar) die in dat gebied gepland stonden.
***
Opnieuw toont het racistische Europa zich van zijn beste kant en durft te beweren dat racisme tot het verleden behoort. Opnieuw wast Europa haar eigen handen, terwijl ze zich niet alleen bewust is van de rassenscheiding, maar ook van de acties van haar lidstaten en hun denigrerende, gewelddadige en moorddadige beleid goedkeurt en complimenteert. Ze tolereert politieacties om diegenen te straffen die niet de kans hadden om hier geboren te worden.
Wij moeten de fouten, het geweld en de onderdrukking van het verleden in gedachten houden. Maar we moeten ons ook bewust zijn van het heden. Het is belangrijk om de sociale strategieën van discriminatie, racisme en segregatie te benoemen. Maar voordat we ons tegen deze praktijken kunnen verzetten, moeten we erkennen dat ze bestaan. Alleen dan kunnen we ze voor eens en altijd achter ons laten.