Bericht uit Iraaks-Koerdistan: Vredestichten aan de eettafel

Lessen van een Koerdische Peacemaker

Door CPT Iraaks Koerdistan

12 mei 2023

Op een zonnige lenteochtend in Iraaks Koerdistan maakte Community Peacemaker Teams een reis naar het bergdorp Basta om Kak Bapir, die al heel lang onze partner is, en zijn familie te bezoeken. De weg kronkelde over groene grashellingen en langs militaire controleposten. Beekjes stroomden door de dalen ver beneden ons, herders op ezels keken toe hoe hun kuddes graasden en vogels fladderden rond. Boven ons rees het machtige, rotsachtige Zagros-gebergte op, de toppen lagen nog bedekt met sneeuw en de Iraanse militaire bases aan de grens waren nog net zichtbaar met het blote oog.

CPT maakt deze reis al vijftien jaar lang, al sinds ons eerste contact met Kak Bapir. Iraanse en Turkse bombardementen, ogenschijnlijk gericht tegen PKK-guerrilla's, hadden de lokale dorpen onleefbaar gemaakt. CPT pleitte voor een opvangkamp, waar de dorpelingen hun toevlucht zouden kunnen zoeken, en voor de wederopbouw van de infrastructuur nadat ze naar huizen waren teruggekeerd.

De laatste tijd zijn de bombardementen in de regio Basta minder frequent, hoewel het gebied nog steeds sterk gemilitariseerd is. Maar deze keer gingen we naar Basta om een bezoek te brengen aan oude vrienden.

Onder het genot van een heerlijke zelfbereide maaltijd van kip, bonen, rijst en qoraw (yoghurtsoep – een plaatselijke delicatesse) praatten we over vredesopbouw. Kak Bapir is in feite al veel langer bij CPT betrokken dan ons huidige team, en sommige van de leden die hij in zijn verhalen noemde, zijn mensen die wij nooit hebben ontmoet. Ondanks de omstandigheden die deze Koerdische dorpsoudste en een internationale mensenrechtenorganisatie bij elkaar hebben gebracht, waren de verhalen gevuld met vrolijkheid en dierbare herinneringen.

Kak Bapir is een sjeik – een leidende positie in zijn plaatselijke gemeenschap – wat betekent dat hij soms zelf vrede moet stichten. Zijn vader was voor hem een sjeik, en dus kreeg Kak Bapir al op jonge leeftijd de kans om een traditionele Koerdische methode van conflictoplossing te observeren.

“De beste plek om vrede te stichten is de eettafel,” zei zijn vader altijd. Een parafrase, want eigenlijk gebruiken de meeste Koerden geen tafel. Hij gebruikte het woord ‘sifra’ – de mat waarop men in de Koerdische culturen op de grond zit om te eten, net zoals wij op dat moment.

Kak Bapir leerde dit toen zijn vader twee strijdende families bij elkaar bracht nadat talloze mensen waren gedood. De sjeik slachtte een aantal dieren uit zijn eigen kudde, nodigde de twee families uit voor de maaltijd en zei: “Niemand gaat weg voordat jullie vrede hebben gesloten.”

Kak Bapir paste deze strategie later toe, toen een geval van overspel dreigde uit te monden in geweld. Een andere keer, toen Koerden gedwongen waren naar Iran te vluchten om de vervolging van Saddam Hoessein te ontlopen, zag Kak Bapir hoe een Iraanse soldaat een Koerdische vluchteling sloeg. Hij nodigde de soldaat uit voor het eten zonder hem te vertellen dat hij ook de vluchteling had uitgenodigd. Aan tafel, als gelijken, bood de soldaat zijn excuses aan.

De inwoners van Basta zijn trots op hun geschiedenis als een ‘vredesdorp’. De plaatselijke mondelinge geschiedenis vertelt hoe Basta het decor was van lange en uiteindelijk succesvolle vredesonderhandelingen tussen de strijdende Patriottische Unie van Koerdistan (PUK) en de Koerdische Arbeiderspartij (PKK). De vader van Kak Bapir speelde een belangrijke rol bij het bijeenbrengen van de twee legers, terwijl het hele dorp meehielp met het bereiden van het eten.

Iraaks Koerdistan kent een lange geschiedenis vol conflicten. Zelfs tijdens het leven van Kak Bapir zijn er talrijke oorlogen geweest: Iran tegen Irak, Ba'athisten tegen Koerden, Koerden tegen Koerden, een Amerikaanse invasie en bombardementen door Iran en Turkije. De bommen vallen nog steeds in deze Iraaks-Koerdische berggebieden, met een dodelijke voltreffer op de dag na ons bezoek.

Maar het verlangen en het vermogen om vrede te stichten zijn altijd aanwezig. Zelfs degenen die veel oorlog ervaren, hebben ook een lange geschiedenis en veel ervaring met het sluiten van vrede. De Koerdische voorbeelden van Kak Bapir – ontwikkeld door generaties van sjeiks die optraden als oudsten in hun gemeenschap – zijn daarvan een sprekend getuigenis en herinneren ons eraan hoeveel we allemaal kunnen winnen van de kennis die in onze verschillende culturen aanwezig is.

Dat betekent echter niet dat vredestichten eenvoudig is. In de woorden van Kak Bapir: “Het belangrijkste is eerlijk zijn. Als vredestichter mag je niet omkoopbaar zijn en moet je altijd de waarheid spreken, zelfs als het ten koste van jezelf gaat.” In Iraaks Koerdistan, waar CPT veel van hun werk richt op het ondersteunen van journalisten en activisten die op de korrel worden genomen en gevangen worden gezet omdat ze de waarheid spreken en corruptie aan de kaak stellen, wordt deze les op een harde manier geleerd.

De weg naar vrede is vol vreugde en vriendschap, maar is ook langzaam, complex en soms gevaarlijk – een beetje zoals de weg terug van Basta, waar prachtige uitzichten en frisse berglucht samengaan met onoverzichtelijke bochten, huiveringwekkende klippen, diepe kuilen en militaire controleposten.

Maar het is goed om te weten dat we niet alleen reizen. Het verlangen naar vrede zit diep in ieder van ons begraven, en onze medereizigers kunnen ons inspireren en zo veel leren. Vrede en vredestichting brengen het beste in ons naar boven, maken menselijke bloei mogelijk en brengen mensen samen over allerlei scheidslijnen heen. Of het nu gaat om dorpsruzies, het aankaarten van corruptie of verzet tegen de militaire opmars van buurlanden, Koerdistan is vol moedige en creatieve vredestichters die werken aan een betere toekomst.

Lees meer berichten van CPT uit Koerdistan.

Blijf up-to-date en schrijf je hieronder in voor onze nieuwsbrief!