Een leefbaar loon als weg uit de sociale crisis

Na het einde van de binaire wereld (kapitalisme tegenover communisme) hebben de heersende imperiums democratie versterkt en uitgebreid als een systeem voor het organiseren van het sociale, politieke, economische en culturele leven van samenlevingen over de hele wereld. Op die manier hebben volkeren en naties op verschillende continenten democratiseringsprocessen opgestart die werden gepromoot door internationale organisaties en staten die wereldwijd de heerschappij uitoefenen. Democratisering heeft inderdaad voor veel mensen vooruitgang gebracht bij het waarborgen van en de toegang tot fundamentele rechten en mensenrechten. Maar het bleek niet mogelijk om de machtsstructuren te ontmantelen die in dit model aanwezig zijn en die de dagelijkse maatschappelijke verhoudingen in de publieke en de privésfeer van ons leven beïnvloeden.

Lang voordat de Covid-19-pandemie uitbrak, waardoor een nieuwe economische en sociale crisis ontstond, stonden democratie en het kapitalistische systeem van productie al aan de rand van een ernstige crisis, die zichtbaar was in de lokale en wereldwijde toename van de armoedecijfers, gekoppeld aan de heropleving van geweld en het ontstaan van nieuwe gewapende conflicten. Het onderscheid en de hiërarchie en privileges waarop deze systemen zijn gebaseerd, zijn niet 'natuurlijk' of rechtvaardig. Nu deze onderdrukkende structuren erger geworden, bieden gemarginaliseerde en onderdrukte sectoren antwoorden op deze hegemonie, die erop gericht zijn de machtsverhoudingen die de menselijke waardigheid schenden, te doorbreken. In deze context van verzet pleiten lokale en internationale sociale organisaties voor een leefbaar loon waarmee de kloven van ongelijkheid en onrecht, die geslagen zijn door privilege en een gebrek aan medeleven met anderen, gedicht kunnen worden.

Colombia is een concreet voorbeeld van wat ik hierboven heb beschreven. Sinds eind april hebben diverse sociale sectoren en volksbewegingen zich verenigd in een nationale staking, waarmee geprotesteerd wordt tegen tientallen jaren van verwaarlozing en onrecht die een negatieve invloed hebben gehad op de Colombiaanse samenleving. Momenteel zien we in de straten een verscheidenheid aan protestuitingen die oproepen tot dialoog, wat heeft geresulteerd in een begin van een debat op nationaal niveau. Dit is iets wat de Colombiaanse staat en zijn regeringen jarenlang vooruit heeft kunnen schuiven met behulp van militair en politiegeweld.

In deze debatten wordt ook gesproken over de ongelijkheid in Colombia en de onwil van de politieke en economische elites om een weg te zoeken die het land uit de economische crisis kan leiden. Om dit probleem het hoofd te bieden hebben de stakingsleiders een gegarandeerd basisinkomen voorgesteld. Omdat Colombia een democratie en sociale rechtsstaat is, zou dit de sectoren die het zwaarst getroffen zijn door de economische en sociale ongelijkheid toegang geven tot fundamentele rechten en vrijheden.

Maar wat is een leefbaar loon? En waarom is dit een belangrijke maatregel om de crisis op te lossen? Het antwoord op deze vragen vereist erkenning dat Colombia wordt beschouwd als een democratie onder de bescherming van een sociale rechtsstaat. Dit betekent dat de staat de enige politieke speler is met de verantwoordelijkheid en de plicht om democratische waarden, zoals mensenrechten of vrijheid, te beschermen. 'Leefbaar loon' is een concept dat wil garanderen dat mensen die levenskwaliteit hebben die hen staat stelt om hun levensprojecten te ontwikkelen. Op dezelfde manier word het beschouwd als een mechanisme voor sociale rechtvaardigheid, ervan uitgaande dat sociale veranderingen tot stand komen door het wegnemen van obstakels die de toegang tot beter onderwijs, kansen op beter werk en economische mogelijkheden belemmeren. Juist op dit moment is het debat hierover van groot belang:

Als we een leefbaar loon beschouwen als een onvervreemdbaar recht van de mens, kunnen grotere delen van de Colombiaanse maatschappij, die van oudsher hebben geleden onder de gevolgen van onrecht, zeker zijn van een bestaansminimum waarmee ze ook in deze crisis kunnen voorzien in hun basisbehoeften.

Onrechtvaardigheid ligt ten grondslag aan het feit dat de Colombiaanse straten tegenwoordig een slagveld zijn tussen degenen die betere gezondheidszorg, onderwijs en kansen op de arbeidsmarkt eisen, en degenen die elke verandering die de status quo kan aantasten, proberen te verhinderen.

Tot slot wil ik zeggen dat een leefbaar loon alleen de neerwaartse spiraal die de crisis heeft veroorzaakt in de Colombiaanse maatschappij niet kan stoppen. Het is duidelijk dat er ook andere politieke, sociale en economische maatregelen nodig zijn om een werkelijke en duurzame verbetering op langere termijn te bewerkstelligen. Maar het herinnert ons eraan dat degenen die onrecht lijden recht hebben op een waardig leven en het respecteren van hun menselijkheid.